مفهوم دیابت
دیابت نه تنها به عنوان یک بیماری شایع بلکه یک مشکل بهداشتی بزرگ است که در دنیای معاصر پراکندگی گسترده‌ای پیدا کرده است و در حال حاضر نه تنها نشانه‌ای از توقف آن به چشم نمی‌رسد بلکه به شدت در حال افزایش است. هر چند در سال‌های اخیر تحقیقات زیادی در ابعاد مختلف همه‌گیرشناختی این بیماری انجام شده است، اما هنوز دانش موجود در مورد چگونگی توزیع و عوامل تعیین‌کننده‌ی آن ناکافی است.
در سال‌های اخیر شیوع دیابت به طور هشداردهنده‌ای افزایش یافته است و به عنوان اپیدمی شایع قرن مطرح شده است (کوکران[1]، 2000). آمارها نشان می‌دهند که حدود 135 میلیون نفر در سراسر دنیا به دیابت مبتلا هستند (فانگ، آییلو، فریس و کلین[2]، 2004). در سال 1996 سازمان بهداشت جهانی مطالعه‌ای در سطح جهان به منظور تعیین شیوع دیابت انجام داد و نتیجه گرفت که در بیست و پنج سال آینده بیشتر از دو برابر جمعیت جهان تحت تأثیر بیماری دیابت خواهند بود به طوری که برآورد می‌شود تا سال 2025 حدود 300 میلیون نفر فرد مبتلا به دیابت در جهان وجود خواهد داشت (سازمان بهداشت جهانی، 1997).
اسناد و مدارک موجود افزایش پیشرونده شیوع دیابت را در اکثر کشورها به خصوص کشورهای در حال توسعه نشان می‌دهد (لنشن- انگ[3]، 2000). مناطق اقیانوسیه و آسیایی از نظر اپیدمی دیابت جلودار سایر کشورها هستند. حدود سی میلیون فرد دیابتی در مناطق غربی اقیانوسیه زندگی می‌کنند. تا سال 2025 پنجاه میلیون نفر در هند و چین مبتلا خواهند شد (لنشن- انگ، 2000). علاوه بر آن بیماری دیابت بعضی از نژادها را بیشتر درگیر می‌کند به طوری که در شانزده سال اخیر این بیماری در هندی‌های آمریکایی و بومیان آلاسکایی افزایش یافته است (مرکز کنترل بیماری[4]، 2003). در آمریکا 4/14 درصد (29 میلیون نفر) افراد با سن بالای بیست سال، دارای دیابتِ تشخیص داده شده، دیابتِ تشخیص داده نشده و عدم تحمل گلوکز می‌باشند (مرکز کنترل بیماری، 2000).
در سرخ‌پوستان شیوع دیابت 50 درصد برآورد می‌شود و کمترین میزان شیوع بیماری دیابت در روستاهای چین و ژاپن و کمتر از 1 درصد گزارش شده است (ویلیام و پیکو[5]، 1999). در سال 2000 نسبت به سال 1997 در آمریکا شیوع دیابت 12 درصد افزایش نشان داده است (مرکز کنترل بیماری، 2003). همچنین میزان شیوع دیابت در بالغین بحرین 9 درصد (میوسیجر و ال- مانی[6]، 2002) و در جمعیت سیاه پوست کاریبین 5/17 درصد گزارش شده است (هنیس[7] و همکاران، 2002).
مطالعات متعدد شیوع بالای دیابت را در ایران گزارش می‌کنند به طوری که بر اساس مطالعات، شیوع این بیماری بین 3/7 درصد تا 5/14 درصد متغیر بوده است (اردکانی و همکاران، 1377؛ امینی و همکاران، 1377؛ نوایی، کیمیاگر و عزیزی، 1376). همچنین بر مبنای پیش‌بینی کارشناسان سازمان بهداشت جهانی، میزان شیوع دیابت نوع 2 در ایران در سال‌های 1995، 2000 و 2025 به ترتیب 5/5، 7/5 و 8/6 درصد برابر با 000/692/1، 000/977/1 و 000/215/5 نفر است (کینگ، آوبرت و هرمن[8]، 1998).
دیابت یا بیماری قند یک اختلال متابولیک (سوخت و سازی) در بدن است. در این بیماری توانایی تولید انسولین در بدن از بین می‌رود و یا بدن در برابر انسولین مقاوم شده و بنابراین انسولین تولیدی نمی‌تواند عملکرد طبیعی خود را انجام دهد. نقش اصلی انسولین پایین آوردن قند خون توسط مکانیزم‌های مختلفی است. (مراسکین، 2012).
در دیابت، سرعت و توانایی بدن در استفاده و سوخت و ساز کامل گلوکز کاهش می‌یابد از این‌رو میزان قند خون افزایش یافته که به‌آن هایپرگلیسمی می‌گویند. وقتی این افزایش قند در دراز مدت در بدن وجود داشته باشد عوارض میکروواسکولار دیابت یا تخریب رگ‌های بسیار ریز در بدن ایجاد می‌شوند که می‌توانند اعضای مختلف بدن همچون کلیه، چشم و اعصاب را درگیر کنند (شیفر و همکاران، 2011).
[1]– Cockran
[2]– Fong, Aiello, Ferris & Klein
[3]– Lantion-Ang
[4]– Center of Disease Control (CDC)
[5]– William & Piku
[6]– Musaiger & Al-Mannai
[7]– Hennis
[8]– King, Aubert & Herman