مجموعه ای از کلمات و اصطلاحات خودمانی و عامیانه ایرانی قسمت 236

زهره ترک کردن-سخت ترساندن-از وحشت به حال مرگ انداختن

در آوردن پول-برای به دست آوردن پول و درآمد کوشیدن

چروک-چین و شکن

 

داغ به دل کسی گذاشتن-کسی را عزادار کردن

زیر بار رفتن-قانع شدن-تحمل کردن

الف(قاچ خربزه و از این قبیل، بچه‌ی کوچک، سیخ، راست)
از قلم افتادن-فراموش شدن-مورد بی‌مهری قرار گرفتن

روشن کردن چراغ اول-نخستین پولی که معرکه گیران از تماشاچیان می گیرند

اخت شدن با کسی-مانوس شدن با کسی

پدر مادر دار-نجیب-اصیل-آبرومند و خوب

پیداش کردن-کسی را یافتن-گیر آوردن

 
چشم بازار را درآوردن-چیز بسیار بد و نامرغوب خریدن

پایین نرفتن چیزی از گلو-از غصه غذایی نخوردن-مال حرام نخوردن

چیزی شدن-اهمیت و اعتباری پیدا کردن-به جایی رسیدن

 

خِس خِس-صدای تنفس کسی که نفس تنگی دارد

اسباب‌چینی(دسیسه‌چینی، توطئه‌چینی)

زهره ترک شدن-زهره آب شدن

پای کلاغ-خط بد و ناخوانا-خرچنگ قورباغه ای-قلم چرا
دل واپسی-نگرانی-اضطراب

دور کسی گشتن-قربان صدقه ی کسی رفتن

پیاز کسی کونه کردن-ماندگار شدن در جایی-میخ خود را کوبیدن

آسمان را سِیر کردن-سخت خوشنود بودن-لذت بسیار بردن

آدم بی‌خود(بی‌شخصیت و بی‌معنی)

تکان نخوردن آب از آب- آب از آب تکان نخوردن

دوز و کلک سوار کردن-توطئه چیدن-مطالبی را خلاف واقع جلوه دادن

انگولک کردن-سر به سر گذاشتن-با انگشت به چیزی ور رفتن-انگشت رساندن
آیَم سایَم-گاه‌کاهی

 

جفتک زن-لگد زن

به توپ بستن-باران گلوله ی توپ بر جایی ریختن

روی کسی نشدن-خجالت کشیدن

خشک-بدون انعطاف-بی عاطفه-خشن

جرات دادن-دل دادن-دلیر کردن

خیمه شب بازی درآوردن-ادا و اطوار در آوردن-حیله و تزویر به کار بردن-خلاف واقع جلوه دادن
از جا پریدن(یکه خوردن، عصبی شدن)
 

بُل-چیز مفت-موقع مناسب-بهانه

در آوردن پول-برای به دست آوردن پول و درآمد کوشیدن

چاق سلامتی کردن-احوال پرسی کردن

گذری(دیدار کوتاه، سرپایی)

 

تعارف آب حمامی-تعارفی که خرج و مایه ای ندارد

رفتن توی بحر چیزی یا کسی-در چیزی یا رفتار کسی دقیق شدن

 

پاشنه بلند-کفش زنانه با پاشنه های بلند

ژوکر-آدم همه فن حریف

بچه گولزنک-غیر واقعی-بی ارزش

بتمرگیدن-نشستن به فرمان تحقیرآمیز

اُس و فُس-اصل-مایه-چهارستون بدن

 

بر گرده ی کسی سوار شدن-کسی را زیر فرمان خود آوردن
برگ زدن-حقه زدن-سر کسی کلاه گذاشتن-تقلب کردن
تره بار-میوه ها و سبزی ها

تاق و توق-آواز بر هم خوردن دو چیز

دُم دار-پر رو-وقیح-دریده

آفتاب کسی به زردی رسیدن(به پایان رسیدن دوران زندگی و یا قدرت و نفوذ کسی)

خوردگی-ساییدگی-فرسودگی

 

دال-خمیده-کج

تخته پوش کردن-پوشانیدن سقف و مانند آن با تخته

پنجول-پنجه ی گربه و مانند آن

 

 

چوری-جوجه ی تازه از تخم درآمده

جَخت-متضاد صبر

زر زر-صدای گوش خراش و یکنواخت-آواز گریه ی نامطبوع بچه

بند کردن-محکم کردن

تنابنده-انسان-آدم-ضعیف ترین بنده ی خدا

دسته کلید-مجموعه ی کلیدها در یک حلقه یا بند
بستن دست کسی از پشت-در انجام کاری از کسی پیش بودن

افطاری(خوراکی که برای گشودن روزه می‌پزند)

این تن را کفن کردی-این تن بمیرد

تلیت-نان خیسانده در غذای آبکی

چندش شدن-حالت چندش دست دادن

آبِ سیاه-نیمه کوری
بزرگداشت-احترام-تکریم

خیر مقدم-خوش آمد

ترکیدن بغض- بغض کسی ترکیدن
تَق-صدای برخورد دو چیز به یکدیگر
انداختن باد به غبغب-تکبر کردن-قیافه گرفتن

در آستین داشتن-حاضر و آماده داشتن
آب و گِل(بر و رو، سرشت آدمی)

زده-صدمه دیده-سوراخ شده-خراب

خشکه بی آب-نوعی فولاد که آهن و چدن را با آن می تراشند

حاضر کردن-از بر کردن-روان کردن

دست ِ بالا گرفتن-حدکثر را فرض کردن
پا گرد-محل چرخیدن پله ها

چنگک شدن-چنگ شدن

جیز گر-ربا خوار-کسی که از دیگران برای دادن مکان غیرقانونی پول می گیرد
چین چین-پر از چین

به سر کسی زدن-ناگهان فکری به سر کسی آمدن-عقل خود را از دست دادن

چراغ اول-نخستین پولی که معرکه گیران از مردم می گیرند

حلوا خور-مرده خور-کسی که همیشه برای خوردن به مجالس ترحیم می رود

دور از شما ب-لانسبت

دو لا پهنا حساب کردن-دو برابر بهای خقیقی حساب کردن

پف زدن-ورم کردن-بالا آمدن

 

بند کردن-محکم کردن
رک گویی-صاف و پوست کنده حرف زدن

بد ادا-بد اطوار-بد گوشت-کسی که در بهانه جویی افراط می کند و به انجام تشریفات علاقه دارد

دقه-دقیقه

 

چلو صاف کن-آبکش

ژوری-هیئت داوران

چروک خوردن-نگا. چروک افتادن

چپاندن-چیزی را به زور و فشار در چیز دیگری جا دادن-تپاندن

دیم کار-کشاورزی که کشت خود را دیم زراعت می کند

چاره-درمان

بغض کسی ترکیدن-از حالت گرفتگی و تاثر به گریه افتادن

 

زانویی-زانو

خشت مال-دروغ گو-لاف زن

آسمان غرمبه(صدای رعد، تندر)
در پسی ماندن-عقب ماندن-موفق نشدن
در رو-راه خروجی-مخرج-بیرون شد
چار انگشتی-آدم بی دست و پا-چلفتی

ذلیل شدن-خوار و زبون شدن-بیچاره شدن

اُرس و پرس-پرسش و پاسخ

دو سر قاف-دشنامی زشت که گاه برای شوخی نیز گفته می شود

آفتابِ پس دیوار(شامگاه)

از سر دست(کار یا سخنی که فورا و بدون تامل بکنند یا بگویند)

دست به آب-داشتن ادرار-دستشویی-توالت

خیر باشد-پس از شنیدن خواب کسی به فال نیک به او می گویند

 

 

اسب را گم کردن دنبال نعلش گشتن-اصل را از دست دادن و دنبال فرع گشتن

 

ذِله آمدن-به ستوه آمدن-خسته و عاجز شدن

 

آفتابه خرج لولهنگ کردن(چیز با ارزشی را در بهای چیز بی‌ارزش دادن)

حجله خانه-اتاق شب زفاف

 

جیگر-نگا. جگر-خطابی میان دوستان صمیمی به معنی عزیزم-عزیز دلم

پر پری نشان دادن-کسی را فریب دادن و از راه به در بردن

حساب سازی-خرج تراشی-تقلب در حساب داری

بالا آوردن-استفراغ کردن

 

تخم چشم-مردمک چشم

جور شدن-اخت شدن-انس گرفتن-هماهنگ شدن

جیره ی کسی را روی یخ نوشتن و جلو آفتاب گذاشتن-با کسی دشمنی کردن

ذلیل‌شده

پرس و جو کردن-پرسیدن-خبر گرفتن

بکُش-تا سر حد مرگ-بیش از حد توانایی

پاورچین-آرام و بی صدا راه رفتن

خط و نشان کشیدن-تهدید کردن

ریختگی-ریزش

ذوق زده-بسیار خوش حال

آش و لاش(به‌کلی متلاشی‌شده، له‌ولورده)
زد و بندچی-توطئه گر-ساخت و پاخت کننده

آش نذری(آشی که به نیت برآورده شدن دعایی بپزند)

 

بسیار دلواپس و نگران بودن

آسمان تا زمین-تفاوت بسیار
رج بستن-به ردیف کردن-دسته کردن
بی می خمار بودن-نخورده مست بودن-برای انجام کاری آمادگی بسیار داشتن

در کردن-شلیک کردن-خالی کردن

خم به ابرو نیاوردن-رنجی را تحمل کردن

تکیه کلام-آن چه که در موضوع اثری ندارد ولی پی در پی تکرار کنند

دستگیر شدن-فهمیدن-متوجه شدن-بو بردن-عاید شدن-بازداشت شدن
پس گوچه-کوچه ی کوچکی که به کوچه ی کوچک دیگری پیوسته باشد

جَغُل مغل-شکمبه-سیرابی

آش پختن برای کسی(کسی را برای آزار کسی برانگیختن، برای کسی توطئه‌ای ترتیب دادن)

چوق-چوب-تومان

چیلک دان-چینه دان

دلسردی-ناامیدی-یاس

آتشی شدن(از کوره در رفتن)

روی هم رفته-جمعن-بر روی هم

درس گرفتن-پند آموختن-عبرت گرفتن

 

 

چش شده ؟-او را چه شده است ؟

چانه زدن-پرگویی و اصرار برای تخفیف خواستن

بی بی-مادر بزرگ-زن سالخورده و محترم

چراغ چشمک زن-چراغی که خاموش و روشن می شود

انداختن توی هچل(دچار دردسر و ناراحتی کردن)

بد ذات-بد نهاد-بد گوهر-بد جنس-خبیث

روی حرف کسی حرف نزدن-با حرف کسی مخالفت نکردن

دهن کسی آب افتادن-به طمع افتادن-میل شدید پیدا کردن
دو به هم زن-دو به هم انداز

خشکه پلو-کته

در رفتن تلنگ-باد صدادار در کردن-کنایه از ضعیف و ناتوان شدن

پیسی سر کسی در آوردن-با کسی نهایت بدرفتاری را کردن

خنزرپنزری-کسی که چیزهای خرده ریزه و کم بها می فروشد

از قدیم ندیم‌ها(از گذشته‌های دور)

اُریب-کجکی-یک بر-یک ور

زهره ترک شدن-زهره آب شدن

خراب کردن دختر-دختری را منحرف کردن

چاروادارکُش-جنس تقلبی-چیز بد

جزوه دان-آن چه که دفترچه و کتابچه را در آن می گذارند

جان جان-معشوق-محبوب

اسم درگوشی-نام دوم فرد مسلمان که نام یکی از امامان است

دست من و دامن تو-دستم به دامنت

چله داری کردن-مراسم عزای چهلم کسی را به پا داشتن

 

پشت چشم آمدن-ناز و افاده کردن- ابرو نازک کردن

چله گرفتن-نگا. چله داری کردن

رسوایی بالا آوردن-کاری مایه ی رسوایی و شرمساری کردن

چهره شدن-مورد توجه قرار گرفتن-گل کردن

 
پدر مرده-یتیم-خطابی به هنگام خشم مانند پدر آمرزیده یا ننه مرده

پلیتیک زدن-سیاست به کار بردن

زیر شلواری-زیر جامه

خود را سبک کردن-خود را حقیر کردن-دست به کاری پایین تز از شان خود زدن

در جای خود خشک شدن-مات و مبهوت ماندن

پیر ِ کفتار-زن سالخورده ی بد اخلاق

چرت و پرت-حرف مفت-حرف بی خود

 
باهاس-باید-بایست

دست کشیدن از کار-کار را تعطیل کردن

الف به خاک کشیدن(خجالت کشیدن)

 

 

دستمالی-دست مالیدن

 

جیر جیرک-آدم پر سر و صدا-اهل داد و فریاد

آب رفتن زیر پوست کسی-پس از لاغری کمی فربه شدن

از سر باز کردن(دور کردن، رفع مزاحمت کردن)

خرابکاری-به هم زدن نظم-ایجاد اختلال-آلودن بستر و لباس-تروریسم

تلَکه-پول یا چیزی که با فریب و چاپلوسی از کسی بگیرند

تعلیمی-عصای کوچک

راسته-گوشت دو طرف ستون فقرات حیوان

تنگ هم-چسبیده به هم

 

به چوب بستن کسی-کسی را با چوب تنبیه کردن-فلک کردن

تر و تازه-شاداب-شسته و رفته

 

از کاسه درآمده(بیرون‌زده، ورقلمبیده)

بی فکر-لاابالی-بی قید

رب و رسول را یاد کردن-به حد مرگ رسیدن

آب شدن(شرمنده شدن، رفتن آبرو، به فروش رفتن کالا)

چاخان-دروغ-دروغگو-چرب زبان

دست آویز-بهانه-مستمسک-عذر

رشوه خوار-کسی که برای انجام کاری ناروا دستمزد دریافت می کند

 

 
چشم چیدن-چشم زخم را دفع کردن

به کسی نگفتن که بالای چشمت ابروست-به کسی که ساده ترین مطلب را نمی پذیرد یا تحمل نمی کند و زود رنج یا زود خشم است نمی توان چیزی گفت

از مخ معاف بودن(دیوانه بودن)

 

زاغ گرفتن-مسخره کردن-شیشکی بستن

جنجال-هیاهو-داد و فریاد-غوغا

دنده ی کسی خاریدن-میل به کتک خوردن داشتن-کرم داشتن-تن کسی خاریدن

دَم ِ پَر کسی رفتن-نزدیک کسی رفتن-به کسی پناه بردن

چوب رخت-چوبی افقی که جامه را بر آن می آویزند

بافتنی-جامه ای که با دست بافته شده باشد

 

رک نگاه کردن-رک رک نگاه کردن

ته و توی چیزی را بالا آوردن-به اصل چیزی پی بردن-چیزی را تمام کردن

دَم ِ قیچی-بریده ها و ریزه های پارچه

 

خل بازی-حرکات غیر منطقی و غیر عاقلانه

 

 

زیر گرفتن-زیر کردن

چروک-چین و شکن

چهار چشمی-با دقت و مراقبت کامل
زیرش زدن-زیر چیزی زدن

دور-بار-دفعه-نوبت

آواز خر در چمن(آواز ناخوش و گوش‌خراش)

ارزانی-بخشیدن-دادن

پدر کسی در آمدن-بسیار اذیت شدن-دخل کسی آمدن

 

 

زیرش زدن-زیر چیزی زدن

حساب سرانگشتی-حساب ساده و روشن

دهان به دهان شدن-بحث و مجادله کردن-با پست تر از خود جر و بحث کردن

 
زمین خوار-کسی که زنمین های بی مالک را تصاحب کند و به دیگران بفروشد

از بز حرام‌زاده‌تر-سخت‌گریز و حیله‌گر
 

چشم سفید-گستاخ-حرف نشنو-پر رو

در هم-به هم آمیخته-سوا نکرده

حبه ی انگور-دانه ی انگور

بی ملاحظه-بی توجه-بی پروا

خشتک کسی را جر دادن-نگا. خشتک پاره کردن

دوام آوردن-استقامت کردن

چیلک دان-چینه دان

 

چول کردن-شرمنده کردن
آجیل دادن-رشوه دادن-حق و حساب دادن

رشوه گیر-رشوه خوار
 

 
بازوبند-نواری که به نشانه ی معینی بر بازو می بندند

دست اندر کار شدن-آغاز به کاری کردن

ته گرفتن-سوختن غذا

فرسوده و خراب شدن

خشکه پز-نانوایی که نان هایی از قبیل نان روغنی-قندی-شیرمال-پنجه ای و مانند آن ها می پزد

حرص خوردن-عصبانی شدن

حساب کسی پاک بودن-کار کسی خراب و زار بودن

پیر کسی در آمدن-سخت اذیت شدن- پدر کسی در آمدن
خوردگی-ساییدگی-فرسودگی

 

انگشت‌شمار(کم، معدود)

چشمداشت-توقع-انتظار

زیر ابرو برداشتن-آرایش ابرو از طریق برداشتن موهای زاید زیر ابرو

خرج دادن-مهمانی دادن در جشن های دینی یا ایام سوگواری

 
دل کسی تاقچه نداشتن-بی نهایت رک و صریح بودن

راست کردن-بلند شدن آلت تناسلی مرد-ایستادگی و پافشاری کردن-پیچیدن به پر و پا

 

اوستاکار(استادکار، ماهر و مسلط)

پاکار-امر بر-پادو-مباشر

خر آوردن-بدبخت شدن

 

زیر شلواری-زیر جامه

انداختن پشت گوش-سهل‌انگاری کردن-دیر انجام دادن-کوتاهی کردن

تکه ی کسی بودن-مناسب کسی بودن

جوغ-جوی آب

زار-نا به سامان-خراب-بد

ذات کسی خراب بودن-بد اصل و نسب بودن-اصالت نداشتن-بد جنس بودن

جود بازی درآوردن-ننه من غریبم بازی درآوردن-از امری که ترسناک نیست اظهار وحشت کردن

اشتر گربه-چیزهای نامتناسب با هم

آتشی شدن-از کوره در رفتن

آفتابه خرج لحیم-بیشتر بودن هزینه‌ی تعمیر چیزی از بهای نو آن

جَر-پیچ و خم راه

زور چپان کردن-به زور در جایی فرو بردن