بهترین مجموعه فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری مردم ایران قسمت 117

بند بودن روی پای خود-به خود متکی بودن

 
به چشم-اطاعت می شود

چاره ساز-خداوند

خدا خدا کردن-بسیار آرزومند چیزی یا کسی بودن و آن را از خدا خواستن-پناه به خدا بردن
ری کردن-زیاد شدن و برکت کردن برنج و آرد و مانند آن ها پس از ریختن آب بر آن ها

خیس خوردن-آب به خود گرفتن-با مایعی مخلوط شدن

 

آب دندان خوردن(حسرت خوردن)
باغ وحش-جایی برای نگهداری انواع حیوانات غیر اهلی
بالا کشیدن-مال کسی را به ناحق خوردن

اصول دین پرسیدن(سوال‌پیچ کردن)

زیر و بالای کسی را جنباندن-زیر و بالا گفتن

زیر آب-مجرایی در ته مخازن آب برای خالی کردن آن ها

آب دندان خوردن(حسرت خوردن)

بالا کشیدن-مال کسی را به ناحق خوردن
زد و بند کردن-ساخت و پاخت کردن-توطئه کردن

اُق زدن-بالا آوردن

رو شور-سفیداب

 

خون جگر-رنج بسیار-غم فراوان

چراغ اول-نخستین پولی که معرکه گیران از مردم می گیرند

تشنه بودن به خون کسی-خواهان مرگ کسی بودن
چشم زاغ-بی شرم
پاپوش دوختن-سخت حیله گر بودن

 

خاکه زغال-ریزه ی زغال

تخم شر-مردم آزار- شرور
زاییدن گاو کسی-به دردسر بزرگی گرفتار آمدن

 

تیله ی کسی بودن-گوش به فرمان کسی بودن-زیر اراده ی کسی بودن
تک پا راه رفتن-بی سر و صدا راه رفتن-کنایه از چابکی

راه راه-دارای خطوط موازی

حیوون-نگا. حیوان

حساب سوخته-بدهی قدیمی

دور سر گرداندن-بلاتکلیف گذاشتن-معطل گذاشتن

حواله ی سر خرمن-وعده به آینده ی نامعلوم

پشت و رو کردن-برگرداندن جامه به صورتی که رو پشت و پشت رو شود

خون جگر-رنج بسیار-غم فراوان

خال گوشتی-نقطه ی برجسته ای از گوشت بر پوست بدن
دانه ی درشت برچیدن-به دستمزد کم قانع نبودن

اوراق(قراضه، اسقاط، ازکارافتاده)

روز پنجاه هزار سال-روز قیامت

پیچ-آن جا که را به سوی دیگری رود
از خرس مویی کندن(از مردم خسیس چیزی درآوردن، هرچند ناچیز باشد)
دیپلم-مدرک پایانی دبیرستان-گواهی نامه-تصدیق

جوخه ی اعدام-جوخه ای که محکوم به اعدام را تیرباران می کند

باری از دوش کسی برداشتن-رنج و زحمت کسی را کم کردن

از رو بردن-خجالت دادن-مقاومت حریف را در هم شکستن

 

خر داغ کردن-ناامید شدن-ناکام شدن

چم و خم-آداب و رسوم-فن-ناز و عشوه

درش را گذاشتن-سکوت کردن-خاموش شدن

باد توی سرنا کردن-اسرار کسی را فاش کردن
این خط و این نشان-عبارتی تهدیدگونه برای منع کسی از چیزی یا انجام کاری-نگویی که نگفتم.

برهوت-غیر مسکونی-خشک و بی انتها
بنا بودن-قرار بودن

روغن ریختن و عسل جمع کردن-نهایت پاکیزگی و نظافت

روی کسی را به زمین انداختن-درخواست کسی را رد کردن

خراب شدن بر سر کسی-نزد کسی بار و بندیل گشادن و ماندن

جاجا-آوازی که با آن مرغ را به لانه اش می رانند

آفتاب گرفتن-زیر آفتاب خوابیدن

ادا در آوردن-مسخرگی کردن-تظاهر کردن-تقلید کردن
داریه زنگی-دایره ای دارای سنج های کوچک که چون آن را بنوازند از آن ستج ها آواز بر می آید
آغبانو(لقبی برای زنان محتشم و بزرگ)
حلبی آباد-آلونک نشین های خارج از شهر

چاخان بازی-حقه بازی-چرب زبانی-دروغ بافی
 

حرز جواد کسی بودن-پیوسته با کسی بودن

حرف در آوردن-شایعه ساختن-سخن دروغ شایع کردن

زیر بغلی-نوعی تنبک که پایه ی دراز آن را زیر بغل می گذارند و آن را می نوازند

آتش بی‌دود(آفتاب، غضب)

 
خدا گرفتن-به عذاب خدا گرفتار شدن-بدبخت شدن

بستن زخم-بسته شدن سر زخم-التیام یافتن زخم-مرهم نهادن و پیچیدن زخم با وسایل زخم بندی

آمد داشتن(فرخنده و میمون بودن)

به صرافت افتادن-به فکر انجام کاری افتادن

دم و دستگاه چیدن-اسباب و آلات چیدن

آب نخوردن(درنگ نکردن)
پس پسکی-حالت کسی که رو به عقب گام برمی دارد

اُق گرفتن(حالت تهوع پیدا کردن)

خود را به کوچه ی علی چپ زدن-خود را بی اطلاع نشان دادن

زهره ی کسی را آب کردن-سخت ترساندن

بچه افتادن-سقط شدن جنین

دمیدن توی لوله ی شیپور-خوابیدن و خرناس کشیدن

جز و وز-اظهار عجز و ناراحتی-شرح غم و اندوه-صدای سوختن چیزی

بست-محلی در جاهای مقدس یا دیگر که شخص در آنجا از تعرض در امان می ماند-تکه ی کوچکی از تریاک
رد شدن-مردود شدن-پذیرفته نشدن

زن ِ سفری-زن فاسد و بی عفت
خام عقلی-حماقت-دیوانگی
 

بار انداختن-توقف و اقامت کردن
خشک شدن قر در کمر-به پایان نرساندن خودنمایی و جلوه گری

در باغ سبز نشان دادن-وعده های فریبنده دادن-امید واهی برای کسی ایجاد کردن

روی خود کشیدن-رو کشیدن

روغن از ریگ کشیدن-کاری محال انجام دادن

خط-راه-مسیر-مشی و مرام-مسلک-کنایه از نامه
 

زیگزاک رفتن-به چپ و راست پیچیدن-مستقیم نرفتن

پا انداختن-واسطه گری کردن-کارچاق کردن به ویژه در امور غیر اخلاقی

راستی راستی-حقیقتن-واقعن

زود رس-آن چه که پیش از موقع مقرر به دست آید

تَق-صدای برخورد دو چیز به یکدیگر
چاچول بازی-حقه بازی-هوچی گری-لاف زنی

 

حول و حوش-دور و بر-گوشه و کنار
دنده کج-کج خلق-یکدنده

ادرار کوچک(شاش)

بد جنس-بد ذات-بد نهاد-فرومایه

دامنی-پارچه ای که با آن دامن می دوزند

دسته اش را در کردن-تصفیه حساب کردن-جبران کردن کاری

 

دررفتگی-حالت در رفته-از بند بیرون آمدن استخوان

از خدا خواستن-در برابر پیشنهاد یا کاری قرار گرفتن که خود شخص در آرزویش بوده است

پیش کنار-بیضه-خایه

خدا گرفته-بدبخت شده-به عذاب خدا گرفتار شده

خط و نشان کشیدن-تهدید کردن

آب بردار(دوپهلو، کنایه‌آمیز)

تحت الشعاع قرار دادن-زیر نفوذ و تاثیر قرار دادن

خط و نشان کشیدن-تهدید کردن

رای دیدن-در داوری بی طرف نبودن و ملاحظه ی یکی از طرفین را کردن
ته تغاری-آخرین فرزند خانواده

 
تو پوزی-تو دهنی
دست کم-حداقل

دَم کرده-پر رطوبت-باد کرده

خاکشیر نبات به حلق کسی کزدن-لطف و محبت بیش از اندازه به کسی کردن

 

زحمت دادن-اسباب زحمت شدن-کنایه از شوهر زنی بودن

راه حل آسپرینی-راه حل موقت و غیر اصولی

دهن تر کردن-اندکی نوشیدن-لو دادن

رای دیدن-در داوری بی طرف نبودن و ملاحظه ی یکی از طرفین را کردن

پاشیر-گودال پای شیر آب

جا خوش کردن-در جایی که معمولن نباید ماندن اقامت کردن
پیش بودن-جلو بودن-برتری داشتن

بغ کردن-چهره درهم کشیدن-ترشرو شدن

 

 

چوب خط-چوبی که پس از هر بار بردن کالا روی آن خطی می کشیدند تا بعد شمارش کنند
دیدن دم کسی-دم کسی را دیدن

از دور دستی برآتش داشتن-آشنایی سطحی و ناکافی با چیزی داشتن

چفت کردن دهان-خاموش شدن-رازداری کردن
چهار چنگول شدن-خشک شدن اعضای بدن
به لعنت خدا نیارزیدن-دارای هیچ ارزشی نبودن-به هیچ نیارزیدن-مفت نیارزیدن

پر و پاچه-پا-پاچه

دله-ظرف حلبی

آفتاب به آفتاب(هر روز)
جا گذاشتن-چیزی را در جایی فراموش کردن-چیزی را سر جای خود قرار دادن

 
 

دست کسی در کار بودن-شرکت داشتن در کاری
تقاص پس دادن-تاوان پس دادن
چشته خور کردن کسی-کسی را از لطف خود بهره مند کردن

بی نمک-نچسب-لوس-ننر-بد ریخت-بدون ملاحت

حالی شدن-فهمیدن-درک کردن
چیز فهم-عاقل و فهمیده

درقی-صدای افتادن چیزی بر زمین یا کوفتن چیزی به چیزی

چشم زاغ-بی شرم

آستین بالا زدن(آماده شدن، به کاری برخاستن، پا پیش گذاشتن)

خون گرفته ی کسی بودن-در برابر کسی مسئول بودن

تنوره کشیدن-در حال چرخیدن به هوا پریدن

دستک دمبک درآوردن-پاپوش دوختن-اشکال تراشی کردن
زُل زدن-خیره نگاه کردن

درد و بلا-نفرینی است چون زهر مار-کوفت-مرض و مانند این ها
تو حساب بودن-وارد بودن-به مسائل آگاه بودن
رفیق بازی-زیاده روی در دوستی کردن

خنده ی قبا سوختگی-خنده ای که برای پنهان کردن خشم و کینه می کنند
خاله قزی-دختر خاله-خویشان و بستگان
ریسه کردن-ردیف کردن-قطار کردن-پشت سر هم قرار دادن

 
تشنه بودن به خون کسی-خواهان مرگ کسی بودن

باور کسی شدن-گرفتار توهم شدن-تحسین و تمجید دیگران را حقیقت دانستن

چاله میدان-نگا. چاله خرکشی

دان-دانه-چینه

تازه داماد-پسری که تازه ازدواج کرده است

 

بازار کوفه- بازار شام

از چنگ دزد در آمدن و به دام رمال افتادن-از باران به ناودان پناه آوردن

جرات دادن-دل دادن-دلیر کردن

 

روی زمین سفت نشاشیدن-به مقاومتی بر نخوردن
خر دادن و خیار گرفتن-چیز گرانی را با چیز ارزان مبادله کردن-فریب خوردن در معامله

افسار پاره کردن-سرپیچی کردن-یاغی شدن

حمله گرفتن-غش کردن

رضا قورتکی-بی حساب و کتاب-بی اساس

خروس بی محل-وقت نشناس-کسی که بی جا سخن می گوید یا بی موقع کاری می کند
جان پناه-محل امن-آن چه جان را حفظ کند. پناهگاه

حرف دو نبش-نگا. حرف پهلودار

پشم و پیله ی کسی ریختن-ناتوان شدن کسی-از میان رفتن ابهت کسی

 

چسی درکن-آدم پر مدعا
در تاریکی رقصیدن-در غیبت کسی رجز خواندن و ادعای بی خود کردن

خانم آوردن-پا اندازی کردن

خالی بند-چاخان-دروغ گو

پا برهنه-بدون کفش
بی سیرت-بی آبرو

زبان تر کردن-سخن گفتن

انگشت کردن-انگشت رساندن

 

دنبال کسی گذاشتن-در پی کسی دویدن-کسی را تعقیب کردن

 

پیزه شُل-آن که شکمش روان باشد-ضعیف-سست

دق-غصه و ناراحتی-نوعی بیماری روحی که بیمار را رنجور می کند و از بین می برد

بالای منبر رفتن-پر گویی کردن
روی زمین سفت نشاشیدن-به مقاومتی بر نخوردن

بیگاری-کار اجباری و بی مزد

خوش داشتن-دوست داشتن-علاقه مند بودن
اجابت کردن معده-قضای حاجت

ابنه‌ای(کسی که با شوخی‌های زشت و حرکات جلف وسیله‌ی آزار خود را فراهم می‌آورد)

رخت آویز-جا رختی-چوب لباسی

آلنگ دولنگ(چیزهای بی‌هوده‌ای که به‌عنوان زینت به چیزی می‌آویزند)

 
بلایی به روز کسی آوردن-به کسی آزار سخت رساندن
دست بلند کردن-بالا بردن دست به نشانه ی آمادگی پاسخ گویی-اعلام رای و نظر

 

باز نشسته ک-سی که بدلیل پیری و یا علل دیگر از کار کردن دست کشیده است و حقوقی دریافت می کند

تغ تغ-صدای برخورد دو چیز به هم
 

خاطر جمع بودن-مطمئن بودن-یقین داشتن

پُخی بودن-کاره ای بودن-مهم بودن
چای قندپهلو-نگا. چای دیشلمه

جاصابونی-ظرفی که صابون را در آن می گذارند

حنز پنزر-نگا. خرت و پرت

دل دل را خوردن-عجله داشتن-بی تاب بودن

رفته رفته-کم کم-خرد خرد-یواش یواش

چهار چنگول شدن-خشک شدن اعضای بدن

خوش آب و رنگ-سرخ و سفید چهره-زیبا و ملیح

آمپر کسی بالا رفتن-از کوره در رفتن

 

دوختن چشم-زل زدن-با دقت چیزی را نگاه کردن

دم موشی-هر چیز باریک و دراز

خیال کسی را راحت کردن-موجب اطمینان خاطر کسی شدن-به کسی جواب رد دادن

پشم کسی ریختن-از قدرت و مقام افتادن

تریاکی-معتاد به تریاک

اجل معلق(مرگ ناگهانی)

با کله-دانا-چیز فهم-خردمند

پا ندادن-امکانی پیش نیامدن

آتش کردن (گشودن)(شلیک کردن)

چرب کردن سبیل-رشوه دادن-حق السکوت دادن
انگشت به دهان(حیرت‌زده، سرگشته)

در کردن-بیرون کردن-کم کردن-الک کردن

آب به ‌زیر کسی آمدن(سراسیمه شدن)

دهان به دهان شدن-بحث و مجادله کردن-با پست تر از خود جر و بحث کردن

 
ریشه کردن-قوام یافتن-جایگیر شدن-مستحکم شدن وضع

افتادگی(پریشانی، احتیاج)

جون جونی-نگا. جان جانی

اله و بله کردن-لاف زدن-چنین و چنان گفتن

تب و تاب-سوز و گداز

از زیر سنگ در آوردن(چیزی را هر چند نایاب و تهیه‌اش دشوار باشد به دست آوردن)

چغندر پخته-لبو

بو دادن-بوی بد دادن-مشکوک بودن

ژوری-هیئت داوران

زبان درازی-گستاخی در سخن گفتن-عمل آدم زبان دراز

چیزی بار کسی نبودن-علم و آگاهی نداشتن-شعور نداشتن
پاکار-امر بر-پادو-مباشر

زهکونی زدن-تیپا زدن-اردنگی زدن

ارواح بابات(به هنگام سرزنش برای ناکام شدن در کاری گفته می‌شود)

تا برداشتن-تا شدن-خم شدن

دردر کردن-چو انداختن-شایع کردن

جِر زدن-دبه درآوردن-گردن نگرفتن-تقلب کردن در بازی

حساب حاج هادی زغالی-حساب ساختگی

خشکی-انعطاف ناپذیری-سخت گیری-حالت پوستی که آب و چربی خود را از دست داده است

بهم رسیدن-به وصال هم رسیدن

بالاخانه را اجاره دادن-تهی مغز بودن-افکار ابلهانه داشتن

زیر در رو-گریزان-گریز پا-شانه خالی کن

 
آبی از کسی گرم نشدن(بهره‌ای از کسی نبردن)

خش افتادن-خراش افتادن

خرید خدمت-فروختن خدمت کارمند به اداره-پرداخت پول برای نرفتن به خدمت سربازی

تور کردن-زن یا دختری را به دام انداختن

آش پشت پا-آشی که در روز سوم پس از رفتن مسافر بپزند و به فقرا بدهند

 

افتادگی-پریشانی-احتیاج
چرند-حرف پوچ و بی معنی

 

بابا غوری-نابینا-کور
خون جگر خوردن-رنج بسیار کشیدن-غم فراوان خوردن

جانب کسی را گرفتن-از کسی پشتیبانی کردن
جیب بر-دزدی که در جیب دیگران دست می برد

دیگ بخار-دستگاه تولید بخار

پت پت کردن-صداکردن فتیله ی چراغ بر اثر تمام شدن روغن آن

به زمین انداختن روی کسی-در خواست کسی را رد کردن

ربغ رحمت را سر کشیدن-مردن

چش شده ؟-او را چه شده است ؟

حمال-باربر-ناشی و مبتدی-بی مهارت و بی استعداد

بوگندو-آدم کثیف و بد بو

حاضری-غذایی که پختن نمی خواهد و به سرعت آماده می شود

دبه خایه-مبتلا به فتق بیضه

دور برداشتن-گرم شدن-مبالغه کردن-کش دادن-عصبانی شدن

ادرار کوچک-شاش
حرام کردن-تلف کردن-از میان بردن نتیجه و فایده

از شیر گرفتن(به دوره‌ی نوزادی پایان دادن)

اجل معلق(مرگ ناگهانی)

احوال گرفتن-جویای حال شدن

 

آنجا رفتن که عرب نی انداخت-به جایی دور و بی‌بازگشت رفتن

بازرس-مامور بررسی و کنترل

زپرتو-ضعیف-بی دوام
خط دادن-سرمشق دادن-فکر کسی را هدایت کردن

دُوال پا-آدم سمج

اسم شپش کسی منیژه خانم بودن-خودبزرگ‌بینی احمقانه داشتن

چراغ پریموس-چراغ تلمبه ای-نوعی اجاق نفتی

ای داد بیداد(کلامی است که به‌هنگام حسرت و افسوس می‌گویند)

 
خاک به سری کردن-همبستر شدن زن با شوهر

خانه آبادان-عبارتی به عنوان سپاس

آب کردن-جنس نامرغوب را فروختن

پر ادعا-متکبر-از خود راضی-قمپز در کن

چسو-ترسو-بزدل-آن که بسیار چس دهد

باج سبیل-چیزی که به ناحق به اشخاص قلدر و مقتدر باید داد

 

داوطلب-خواستار-نامزد

چغلی کردن-شکایت کردن

پنبه ی کسی را زدن-کسی را افشا و بی اعتبار کردن

راه داشتن-چاره ای داشتن-داشتن ارتباط پنهانی-وجود داشتن راه مخفی با جایی

ترقه فرنگی-بچه ی شرور

حلال-زن یا شوهر

خرج برداشتن-پول لازم داشتن

خیک آسمان پاره شدن-کنایه از بارش تند و سیل آسا

بالاخانه را اجاره دادن-تهی مغز بودن-افکار ابلهانه داشتن

پخته کردن کار-مقدمات کاری را فراهم کردن

چرق چوروق-صدای جویدن آدامس و مانند آن

دور تا دور-گرداگرد-اطراف

حکیم باشی-پژشک تجربی و مدرسه نرفته

بینی و بین الله-میان من و خدا-انصافا-الحق

پنجول-پنجه ی گربه و مانند آن

چشم زاغ-بی شرم
زیر دماغ کسی سبز شدن-ناگهان در برابر کسی حاضر شدن

برج زهر مار-بسیار خشمگین-بسیار اندوهناک

خرافاتی-آن که به خرافات باور دارد-عقب مانده

بلند شدن زیر سر کسی-با کسی سر و سری داشتن-تحریک شدن

دست و پا گیر-مزاحم-مانع از کاری

تار و تنبک-وسایل موسیقی-آلات ضرب و نوازندگی

خوشمزگی-شوخی کردن-بذله گفتن

روی کسی نشدن-خجالت کشیدن

آدم دو قازی(شخص بی‌سروپای بی‌ارزش)
 

 

آینه‌ی هفت‌جوش-خورشید

پر و پاچه-پا-پاچه

ختم قرآن کردن-یک بار قرآن را از اول تا آخر خواندن

خرابی کردن-نگا. خرابی بالا آوردن

خش-صدای گرفته-خراش

دوخت و دوز-خیاطی

این و آن را دیدن-برای انجام کاری از همه کمک گرفتن