منتخبی از فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری قسمت 89

حواس نداشتن-گیج و منگ بودن-حواس پرت بودن

 

پُکیدن-ترکیدن

 

حواس پرتی-پریشان حواسی-فراموش کاری
دسته بازی-حزب و گروه راه انداختن

درآمد-عایدی

باریک اندام-لاغر و ظریف
پهلو فنگ-نگاه داشتن تفنگ به موازات و عمود بر زمین
دق دلی-دق دل
برادر زاده-فرزند برادر

 

جفتک زن-لگد زن

ریپ زدن-نامیزان کارکردن موتور

حاشیه رفتن-سخنان دور از موضوع گفتن-منحرف شدن از مطلب

بلغمی مزاج-آدم خونسرد و اخمو

خنده ی نخودی-خنده ی لوس و بی مزه

از بای بسم الله تا تای تَمَت(از اول تا آخر، از سیر تا پیاز)

چغلی کردن-شکایت کردن

دیوانه بازی-انجام کارهای ابلهانه و نابخردانه

بروز دادن-فاش کردن-آشکار ساختن-لو دادن

خوشی زیر دل کسی زدن-به بخت خود پشت کردن-موقعیت خوب را با ندانم کاری از دست دادن

زبان نفهم-کودن-بی شعور
تنگ کسی افتادن-در مجاورت کسی قرار گرفتن

بیرق کسی نخوابیدن-همواره کامروا بودن-پایدار بودن دولت و شکوه
خجالت زده کردن-شرمنده کردن-خجالت دادن
خون جگر-رنج بسیار-غم فراوان

بد مست-کسی که هنگام مستی هرزه گویی کند و عربده بکشد

رُک زده-زل زده-خیره شده

تردستی-مهارت-شعبده بازی

خاله رورو-زنی که به علت چاقی یا آبستنی به زحمت راه می رود

انگشت بر چشم نهادن(پذیرفتن، مسلم دانستن)

رژیم داشتن-برابر دستور پزشک غذا خوردن-برخی غذاها را نخوردن

دهن-واحد آواز خواندن

دست انداز-ناهمواری راه و جاده

تک و تو-توان و قدرت-شتاب

آب نخوردن(درنگ نکردن)

ریز بافت-پارچه یا فرش طریف

 

بی هوا-ناگهان-غفلتا-نا غافل-یک مرتبه

آفتاب روی پشت بام جمع کردن(کاملا تنگدست بودن)

زیاده روی-افراط-اسراف

خون به راه انداختن-آشوب و فتنه ی سخت به پا کردن

آواز خر در چمن-آواز ناخوش و گوش‌خراش

اطفال باغ-گل‌های تازه

زبان به دهان کسی گذاشتن-به کسی حرف یاد دادن-حرف توی دهان کسی گذاشتن
خوردنی-غذا-قابل خوردن

دنده چاق کردن-سرعت گرفتن به هنگام رانندگی

به خورد کسی دادن-به زور به کسی خوراندن-به کسی قالب کردن

رنگ و رو رفته-کهنه-فرسوده-کارکرده

 
خُلق تنگ-عصبانی-خشمگین

خستگی در کردن-استراحت کردن

چار خیابان زدن موی سر-تراشیدن مو به شکل + که برای تنبیه دانش آموران انجام می گرفت

پیمانی-استخدام غیر رسمی
آدم شش‌درچهار-شخص کوچک اندام و ریزنقش

زیر و زبر گذاشتن-حرکت گذاشتن برای حروف-اِعراب
زردمبو-آدم ضعیف و کم خون-دارای رنگ و روی زرد

زور شنیدن-نحمل جور و ظلم کردن

تنگاب آمدن-به جان آمدن

دست چپ از دست راست ندانستن-هر را از بر تشخیص ندادن

خیسیدن-خیس خوردن-خیس شدن

 

چلغوز-فضله ی مرغ و کبوتر-آدم کوتاه قد و بی عرضه

زهرمار کردن چیزی-مانع از لذت بردن از چیزی شدن

رشته ی کلام به دست گرفتن-آغاز به سخن کردن-سخن را دنبال کردن
خدا وکیلی-صادقانه-راست و درست

ته گیلاس-نوشیدنی کمی که ته گیلاس مانده است

آوار شدن سر کسی(بی‌خبر نزد کسی در آمدن)

زرد گوش-بی رگ-ترسو

زبیل-آشغال-زباله

تازه به چهل سالگی رسیدن (اول بلوغ و خوشی)

رفتن از کیسه-ضرر کردن-از سرمایه خرج کردن

چهل منار-تخت جمشید

زیر اخیه کشیدن-زیر فشار گذاشتن

زیر دم سستی-انحراف اخلاقی
بازیگوشی کردن-بازی دوست بودن-سبکی کردن-شوخ بودن

از پا درآمدن(افتادن، سخت خسته و درمانده شدن)

بگیر بگیر-بازداشت افراد بسیار-توقیف گروهی

حساب بی حساب-سر به سر-این به آن در-مساوی-هیچ به هیچ

جرز-شکاف میان دو بخش دیوار-ستون-بلند بی مصرف

چراغ پریموس-چراغ تلمبه ای-نوعی اجاق نفتی

تا-توانایی
آلاپلنگی(مثل پوست پلنگ، گل باقالی)

زدن زیر آواز-بی مقدمه به خواندن پرداختن

خز گیر آوردن-نگا. خر گرفتن کسی

دعوا-مشاجره-نزاع-بازخواست و سرزنش

تسمه از کدوی کسی بیرون کشیدن-پاپیچ نشدن-دست برداشتن

خجالت کشیدن-شرمنده شدن

زیر پوست کسی آب رفتن-چاق شدن-ثروتمند شدن

خر داغ کردن-ناامید شدن-ناکام شدن

اوقات‌تلخی(ترش‌رویی، عصبانیت)

چرب و نرم-غذای پر روغن و خوشمزه-سخن دلنشین-آدم متملق

راست شدن مو بر تن-سخت ترسیدن-وحشت کردن

بر انداز کردن-کسی یا چیزی را عمیقا

خرج در رفته-خالص-ارزش پس از کسر مخارج لازم

خورده برده-ملاخظه و پروا

خنکای صبح-سحرگاه

جسته دوزی-نوعی دوختن

جست زدن-پریدن-خیز برداشتن
خبردار-اصطلاح نظامی برای آماده کردن سربازان برای انجام فرمان

 
دزدیده-دزدکی

دست و دل باز-بخشنده-جوانمرد

از جا پریدن-یکه خوردن-عصبی شدن

چسی در کردن-نگا. چسی آمدن

ازخودراضی(متکبر، خود پسند)

دور تا دور-گرداگرد-اطراف

خوردن حرف-نگا. حرف را خوردن

باب-مرسوم-معمول

دراز نوشتن-مطلب را طول دادن-طومار نوشتن

بد حرف-کسی که پیوسته حرف های زشت می زند

بیا و ببین-تماشایی-بسیار جالب-قابل توجه

آبشان از یک جوی نرفتن(همداستان شدنشان ممکن نبودن، با هم نساختن)

زحمت کشیدن-کار کردن

آواز شدن(شهره شدن)
جا دکمه-سوراخی که دکمه ی لباس در آن جا می گیرد
دو زار-دو هزار-دو قران-دو ریال

اصل‌ کاری-مهم‌ترین چیز یا شخص

 
دست و دل باز-بخشنده-جوانمرد
اجاق-دودمان

چوب بندی-داربست

 

ابرو کج کردن-خشم گرفتن

خانه شاگرد-پسربچه ی خدمت گزار در خانه

آب و گاوشان یکی بودن-شریک و همدست بودن

دُم ِ هم کردن-مطابق یکدیگر کردن-دو کناره ی چیزی را بر هم نهادن

بالای منبر رفتن-پر گویی کردن

پیشمرگ-فدایی-کسی که برای مرگ پیشقدم می شود

 
چرخ دستی-چرخ خیاطی که با دست به حرکت می افتد
جل و پلاس کسی را بیرون ریختن-کسی را از جایی بیرون کردن

روکش درکش کردن-ساخت و پاخت کردن

بازار مکاره-بازار موقت

 

آبدست-ماهر-استاد
چراغ دستی-چراغ قابل حمل با دست
پخش و پلا-پراکنده-تار و مار
ابرو تابیدن(گره بر ابرو افکندن)
ته ریش گذاشتن-کمی ریش بر صورت نگهداشتن

درجه-تب سنج-مرتبه ی نظامی
از پشت خنجر زدن-به نامردی به کسی آسیب رساندن یا او را از پای در آوردن

روزه ی گنجشک-روزه ی کله گنجشکی

زیر آب کردن سر کسی-کسی را بی سر و صدا کشتن

 

خاکی-فروتن و متواضع

اَل اَمان(زینهار، پناه بر خدا)

آس و پاس(در نهایت تهیدستی ، بینوا، مفلس)

دست کسی به دهانش رسیدن-از تهی دستی بیرون آمدن-محتاج نبودن

جوش آوردن-نگا. جوش آمدن
 

 

ریش بز-گیاهی همیشه سبز و پرشاخه

با یک دست چند هندوانه برداشتن-در آن واحد چند کار انجام دادن

حق به جانب-دارای ظاهر مظلومانه و دروغین

بند انگشت-فاصله ی نوک انگشت تا نخستین خط آن

بد ادا-بد اطوار-بد گوشت-کسی که در بهانه جویی افراط می کند و به انجام تشریفات علاقه دارد

ته مانده-آن چه که از خوردن باقی مانده است

انگشت به دهان-حیرت‌زده-سرگشته

بز دل-ترسو

حسن سینه-چاک کسی که به سر و وضع خود توجه نمی کند

 

بیا برو-رفت و آمد بسیار-معاشرت فراوان

جا به جا-فورن-کسی که از جایی به جایی منتقل شود

دروغ به هم بافتن-سر هم کردن-از خود درآوردن

بغل زدن-زیر بازو گرفتن

تخم پس انداختن-بچه ساختن-بچه به دنیا آوردن
روگیر کردن-در رودربایستی ناگزیر به انجام کاری کردن-نگا. روبند کردن

باطله-چیزی که ارزش خود را از دست داده است

از این دنده به آن دنده غلتیدن-از درد یا فکر و خیال نخوابیدن

جغجغه-بازیچه ای برای کودکان که چون آن را به حرکت در آورند صدا می کند

زاغه نشین-کسی که در خانه ای محقر و آغل مانند زندگی می کند

بِر و بِر-زُل-نگاه یکریز

 

باخت-آنچه باخته باشند-زیان
تک و تو-توان و قدرت-شتاب

 
روی چشم-اطاعت می شود !

ریقش را در آوردن-بیرون آوردن مواد درون امعا و احشا

ریخت-شکل و قیافه-سر و وضع

آب و خاک-میهن-دیار

خشت به قالب زدن-نگا. خشت انداختن

دست به سر کردن کسی-کسی را به بهانه ای برای انجام کاری بیرون فرستادن-کسی را رد کردن

پا پیچ-شکایت-سخن چینی-مزاحم

تاب بازی-بازی کردن با تاب

افت کردن-کاهش یافتن-کم شدن
چیله-هیرم-خاشاک
چیدن و واچیدن-آراستن-در جای خود گذاشتن
جِر زن-کسی که در بازی یا کاری دبه در می آورد

دخل و خرج کردن-درآمد بیش از هزینه شدن-سود بردن
دریدگی-وقاحت-بی شرمی-پر رویی
دلخور-رنجیده-ملول-گله مند

از سر کسی افتادن-عادتی را ترک کردن

 

زد و بند-ساخت و پاخت-بند و بست-توطئه

 

ته و تو-کنه حقیقت-باقی مانده ی هر چیز

آب رفتن(بی‌اعتبار شدن، کوچک شدن)

دست کسی را از پشت بستن-از کسی در کاری پیشی جستن

خون کسی را کثیف کردن-کسی را بسیار عصبانی کردن

از خیر چیزی گذشتن-از چیزی صرفنظر کردن
برفک-دانه های سفیدی که در دهان نوزادان پدید می آید-بخار یخ بسته-نقطه های سفید روی تصویر

پیاده-کنایه از آدم کم مایه و بی تجربه

ابوطیاره-اتوموبیل کهنه و فرسوده

به هم خوردن حال-استفراغ کردن-بالا آوردن
خدا به رد-در پناه خدا

حق نشناس-نا سپاس

پَهن آباد-پول بسیار ناچیز و کم ارزش

زدن به کوچه ی علی چپ-خود را به آن راه زدن-خود را به نادانی

خاک پای کسی بودن-ذلیل کسی بودن-مرید کسی بودن

باب-مرسوم-معمول

دردانه ی حسن کبابی-بچه ی لوس

بار آمدن-تربیت شدن-به روشی عادت کردن

تا شدن-دو لا شدن-جمع شدن

آفتاب به ملاج کسی خوردن(دیوانه شدن، خل شدن)

دود چراغ-کشیدن شیره

زیر پا کردن-پیمودن-همه جا را گشتن

چشمداشت-توقع-انتظار
چتوَل-یک چهارم

خشتک پاره کردن-قیامت به پا کردن-داد و بی داد کردن-رسوا کردن-شدت عمل نشان دادن

آفتاب گرفتن(زیر آفتاب خوابیدن)

بیرونی-مقابل درونی-جایی از خانه که مردان و خدمتگزاران مرد می نشینند

پِر پِر آمدن-به لرزه افتادن

بله گرفتن-رضایت عروس را گرفتن

دزد سر گردنه-کاسب نادرست و گران فروش

آدم ثانی(حضرت نوح)
آدم ثانی-حضرت نوح

جای پا-اثر-نشانه-رد

جوکی-مرتاض هندی-آدم لاغر و مردنی-آدم معتاد و مریض

چشمه-نوع-قسم

 
آش پختن برای کسی(کسی را برای آزار کسی برانگیختن، برای کسی توطئه‌ای ترتیب دادن)

زیر بغل کسی هندوانه گذاشتن-کسی را به قصد دریافت چیزی بیش از اندازه ستودن

جِر خوردن-پاره شدن

پُرکوب-حرکت سریع و پر صدا

 

روی هم رفته-جمعن-بر روی هم

تک پَر-نوعی حرکت در ورزش باستانی

بلا ،-آدم حیله گر-زرنگ-آسیب-زیان آزار

جوی خون راه انداختن-کشتار بسیار کردن

ادرار کوچک-شاش

پیش خودمان بماند-به کسی مگو-نشنیده بگیر
آقایی فرمودن-لطف کردن-محبت کردن
بی پا-از تاب و توان افتاده-فرسوده

آمد کردن-رخ‌دادن واقعه‌ای خجسته

ریخت و پاش-اسراف-گشاده دستی-افراط در مصرف

از چیزی (کسی) متنفر و بیزار شدن
بار آوردن-تربیت کردن-ایجاد کردن-تولید کردن-نتیجه دادن-سبب شدن

تِلِک و تُلُک-کار مختصر و محقری داشتن

جببه گرفتن در مقابل کسی-با کسی مخالفت کردن-در برابر کسی مقاومت کردن

توی روغن بودن نان کسی-رونق داشتن کار و بار کسی

بی ناخن-بی انصاف-کسی که به زیردست سودی نمی رساند

پَهن آباد-پول بسیار ناچیز و کم ارزش

حق و حساب دادن-رشوه دادن-آجیل دادن

آدم‌قحطی-کمیابی آدم های کارآمد

تازه به چهل سالگی رسیدن (اول بلوغ و خوشی)

خام شدن-فریب خوردن-اغفال شدن

خودمانی-صمیمی-یکدل

روبند کردن-کسی را به رودربایستی به کاری واداشتن

بغض کردن-متاثر و غمگین شدن و به خود فرو رفتن

 

چراغان-جشن و سرور پر چراغ

از اوناش نبودن ( فقط به‌صورت منفی)(از جمله‌ی کسانی نبودن که مخاطب گوینده‌ی جمله را از آنان پنداشته است)

 
پی نخود سیاه فرستادن کسی-کسی را از سر خود باز کردن

آن روی کسی بالا آمدن(خشمگین شدن)

دال به دال-پشت سر هم

 
تنگ آفتاب-درست در لحظه ی طلوع خورشی

چاشته بندی-ته بندی

پیش خور-از پیش گرفتن حقوق مقرری

تغ و لغ-چیزی که نظم خود را از دست داده است-سست

اسم شب(کلمه‌ی رمز برای عبور به هنگام شب)

تک پا-زمان کوتاه-در فرصتی بسیار اندک

چسبیدن-لذت دادن

در بردن-بیرون بردن-گذراندن

 

رفته رفته-کم کم-خرد خرد-یواش یواش

زمین گذاشتن سر-مردن

داد کشیدن-عصبانیت و خشم نشان دادن

چین و چوروک-چین و شکن

اهل حال(دوستدار تفریح و خوش‌گذرانی)

 
پا به رکاب-آماده ی رفتن

خالچه و میخچه گذاشتن-شاخ و برگ دادن-شرح و تفصیل بیش از اندازه دادن

بیرون روش-اسهال-شکم روش

درازکش کردن-رو در روی زمین دراز کشیدن

جگر گوشه-فرزند
رقاص خانه-دشنام گونه ای برای برخی جاها-جاهای بی حساب و کتاب و شلوغ و پلوغ
بی صفت-بی بهره از صفات خوب انسانی

تو دهن کسی زدن-با سخنی درشت به کسی پاسخ دادن

جهیزیه-نگا. جهیز

پاکاری-شغل پاکار
از غورگی مویز شدن(مقدمات کاری را فرانگرفته ادعای استادی کردن)

چار چشمی-با دقت و مراقبت کامل

پا نوشت-زیر نویس-آن چه که در پایین صفحه می نویسند

درز-شکاف-محل اتصال یا دوخت

حرف های گنده تر از دهان-ادعاهای زیادی-سخنان خارج از توانایی

آغا‌پنبه-زن بسیار سفیدرو-عروسک پنبه‌ای

از جا در رفتن-کنترل خود را ناگهان از دست دادن-ناگهان خشمگین شدن
پت پتی-موتور سیکلت
 

خُل-نیمه دیوانه-سفیه

جَفت-چوب بست انگور

دروازه بان-محافظ دروازه در فوتبال-گلز

خون خون کسی را خوردن-بسیار خشمگین شدن و چیزی نگفتن

پاشنه کوتاه-کفشی که پاشنه ی کوتاه دارد

توالت کردن-آرایش کردن

پوست سگ به روی خود کشیدن-بی شرمی را به نهایت رساندن

تو سری زدن-تحمیل عقیده با دشنام و اهانت

بد عنق-کج خلق-بد اخلاق

دلِی دلِی-حاشا-انکار

 

زنجیر زن-کسی که در ماه محرم به پشت خود زنجیر می زند

حق السکوت-آن چه که یرای پنهان نگه داشتن رازی به کسی می دهند
 

انداختن توی هچل(دچار دردسر و ناراحتی کردن)
آب خنک خوردن-به زندان افتادن
چاقوکشی-عربده کشی و حمله با چاقو
اقبال کسی به برج ریق بودن-بداقبال بودن

 

خفه کردن-آتشی را خاموش کردن-خاموش شدن موتور-با اصرار در کاری کسی را کسل کردن

استخوان را پیش گاو و کاه را پیش سگ انداختن(کار را به نااهل سپردن)

درخت مراد-درختی که به آن به عنوان نذری چیزی می بندند

 

خپله-چاق و کوتاه قد

 

زبان در قفا-زبان پس قفا
جنجالی-آن چه موجب هیاهو شود-آن چه بر سر زبان ها افتد

به دهان ها افتادن-فاش شدن-بر سر زبان ها افتادن

بی رگ-بی غیرت-بی حس

تزریقات-بخش ویژه ی تزریق آمپول

د ِ-زود باش!

بالای چشمت ابروست- به کسی نگفتن که بالای چشمت ابروست
آتش بی‌دود(آفتاب، غضب)
دست کسی را بند کردن-به کاری گماشتن

زیر پای خود را سست دیدن-موقعیت خود را نااستوار دیدن-شغل و سمت خود را در خطر دیدن

به چپ چپ-فرمان نظامی برای گردش به چپ

چَپَری بی-درنگ-به سرعت

حلوا خور-مرده خور-کسی که همیشه برای خوردن به مجالس ترحیم می رود

پشم ریختن-از میان رفتن توانایی و مقام

اختلاط کردن-بی‌هدف از این در و آن در گفت‌وگو کردن

پی جور شدن-دنبال نمودن-جستجو کردن

پس افتاده-بچه ی کسی

تفنگ انداختن-تیراندازی با تفنگ

درد و بلا-نفرینی است چون زهر مار-کوفت-مرض و مانند این ها

دق مرده-گرفتار شده به بیماری دق-غمگین

خر چسونه-در مقام تحقیر به شخص خقیر و ناقابل می گویند-نام حشره ای است

در خود را گذاشتن-سکوت کردن-خفه شدن

دل گرفتن-غمگین شدن-متاثر شدن

ژتون-پولک فلزی یا پلاستیکی که به جای پول به کار می رود
از بام خواندن و از در راندن(خواستن و به بی‌میلی تظاهر کردن)

زار-کوتاه شده ی هزار برای ریال

زیر اخیه کشیدن-زیر فشار گذاشتن

تمدن-شهری گری- مجازن: تربیت و ادب

جان به لب رسانیدن-صبر و طاقت کسی را تمام کردن

دنبال نخود سیاه فرستادن کسی-کسی را از سر وا کردن-به دنبال چیزی واهی فرستادن

 

امروزه روز-این روزها-در این دوره و زمانه

ریزه کردن-خرد خرد کردن-قطعه قطعه کردن

بشکن بشکن-وقت شادی و شادمانی-جشن و سرور

دست به نقد-بی درنگ-زود-فورن

تلنگ-یشکن-باد صدا دار-ضربه ی صدا دار

جرواجر کردن-پاره پاره کردن

دله-هرزه-چشم چران-پرخور

دهن بسته-حیوان

دُم سیاه-نوع مرغوب برنج گیلان-کبوتری که دم سیاه دارد

جلز-نگا. جز

به خاک سیاه نشستن-بدبخت و ذلیل شدن

آبِ کبود-آسمان

ریق افتادن-ریغ افتادن

 

تند نویس-کسی که سریع می نویسد

حال و احوال کردن-سلام و احوال پرسی کردن

به خاک سیاه نشاندن-بدبخت و ذلیل کردن

اردک رفتن، غاز آمدن-دست از پا درازتر برگشتن

بستن به ریش کسی-زنی را به مردی انداختن-با فریب کسی را به کاری واداشتن
پاردم ساییده-کهنه کار-ناقلا

بی سیرت-بی آبرو

پاتیل-دیگ بزرگ مسی-مست مست

 

ابریشم(زن نوازنده، مطرب)

رگ بسمل کسی خاریدن-در معرض خطر و مرگ قرار گرفتن
باز شدن مچ-لو رفتن دروغ
دیوان کردن-انتقام گرفتن-قصاص گرفتن

پر پر زده-ور پریده-نفرینی با آرزوی جان کندن کسی

 

باب دهان-موافق سلیقه-مطابق میل-خوشایند

پیاده شو با هم بریم-این قدر تند نرو

ریق رحمت را سر کشیدن-ریغ رحمت را سر کشیدن

آجیل مشکل‌گشا-آجیلی که برای گشایش کار می‌خرند و بین مردم متدین پخش می‌کنند