منتخبی از فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری قسمت 69

پشت سر کسی حرف زدن-در غیاب کسی از او بد گفتن

از یک قماش بودن-سر و ته یک کرباس بودن

 
از پا در آوردن-سخت فرسوده و از کار افتاده کردن

الف-قاچ خربزه و از این قبیل-بچه‌ی کوچک-سیخ-راست

بد و بیراه-ناسزا-حرف زشت-گفته ی رکیک-متلک

جان کندن-رنج بسیار بردن-با سختی فراوان کاری را انجام دادن

چله بُران-جشن حمام رفتن زن پس از گذشت چهل روز از زاییدن

روشن شدن-نشئه شدن-مست شدن-سرحال آمدن

حقه سوار کردن-فرو کردن چوب وافور در دهانه ی حقه-فریب دادن

روگیر کردن-در رودربایستی ناگزیر به انجام کاری کردن-نگا. روبند کردن

دریافتی-حقوق
دربند-کوچه ی بن بست-مانع در محل ورود
از قدیم ندیم‌ها-از گذشته‌های دور

تفنگ در کردن-تیراندازی با تفنگ

ای داد بیداد-کلامی است که به‌هنگام حسرت و افسوس می‌گویند

دیم کار-کشاورزی که کشت خود را دیم زراعت می کند

ته گیلاس-نوشیدنی کمی که ته گیلاس مانده است

حِکِه ای-مردم آزار-کرمکی-ناراحت

توگوشی حرف زدن-نجوا کردن-تنگ گوش کسی حرف زدن

بز دل-ترسو

آبدوغ خیاری-بی ارزش-بی اعتبار

پشم و پیله-ریش

پیشانی-بخت و اقبال-طالع

پشت کسی را داشتن-هوای کسی را داشتن-از کسی حمایت کردن

بوق زدن-اعلام موافقت کردن

بر ِ آفتاب-رو به آفتاب-آفتاب رو

فرض کنیم که
خرده خرجی-خرج های اندک

استغفرالله-خدا نکند-خدای نکرده-هرگز

 
خدا داده به فلانی-بختش یار بوده

جزیی فروش-کسی که که کالا را در اندازه های کوچک می فروشد

خانوار-مجموع اعضای یک خانواده

چم کسی را به دست آوردن-رگ خواب کسی را دانستن-نقطه ی ضعف کسی را دانستن

اختلاط کردن-بی‌هدف از این در و آن در گفت‌وگو کردن

حرام خور-کسی که پای بند به حلال و حرام شرعی نیست-کم فروش-ربا خوار
 

دل و دماغ-دل و حوصله

 

 

دزدی گرگی-دله دزدی

آب دندان خوردن(حسرت خوردن)

آدم بی‌سر و پا-متضاد آدم درست‌وحسابی

جایی را جارو کردن-همه ی موجودی جایی را با خود بردن

اَتَر زدن(فال بد زدن)
دست پخت-شیوه ی پختن-هنر پختن

تو خط چیزی بودن-در کاری وارد بودن-در کاری تحقیق کردن

از کفر ابلیس مشهورتر-گاو پیشانی‌سفید-نزد همه معروف

زار زار گریه کردن-سخت گریه کردن

پاتی کردن-باد دادن خرمن

چشم زهره-ترس

تقلا کردن-کوشش زیاد کرد-دست و پا زدن

خر داغ کردن-ناامید شدن-ناکام شدن

آسمان (و) ریسمان(حرف‌های بی‌ربط و صد تا یک قاز)

 

پا پتی-پا برهنه

روی کسی را به زمین انداختن-درخواست کسی را رد کردن

آفتاب از کدام طرف در آمده؟-چه عجب از این طرف‌ها؟!

 

پیش پا افتاده-کم ارزش-حقیر-معلوم-آشکار

 

حکیم جواب کرده-یتیم

 

جاده خاکی-راهی که با وسایل فنی ساخته نشده است
ذوق کردن-خوش حال شدن-شاد شدن

زیر پوست کسی آب رفتن-چاق شدن-ثروتمند شدن

استخوان در گلو داشتن-رنج و سختی کشیدن
آسمان سوراخ شدن(رویداد بزرگ پیش آمدن)
حکم حکم نادر و مرگ مفاجا-حکم صد در صد لازم الاجرا

این دست و آن دست کردن-وقت تلف کردن-وقت کشتن-به عقب انداختن

 

افتادن دست(از فرط کار زیاد در دست‌های خود احساس خستگی بسیار کردن)
آغا‌پنبه(زن بسیار سفیدرو، عروسک پنبه‌ای)
به رخ کشیدن-به چشم آوردن-یادآوری کردن

دادار دودور-عِرض و ناموس زن-آلت تناسلی مرد-هارت و پورت

جامغولک بازی-حقه بازی-فریب کاری

خرفت-نادان-ابله-کند ذهن

بامبه-توسری

به کسی رو دست زدن-به کسی حقه زدن-کسی را فریب دادن

تیک تیک لرزی-دن به شدت لرزیدن

تعارفی-کسی که بیش از اندازه اهل تعارف است-قابل پیشکش
دم حجله کشتن گربه-زهر چشم گرفتن برای نخستین بار

حال آمدن-بهبود یافتن-سرحال شدن-چاق شدن

برو برو داشتن-دارای مال و قدرت بودن-مورد توجه بودن- بر و بیا داشتن
روی کسی را به زمین انداختن-درخواست کسی را رد کردن

خر ِ دیزه-لج بازی که به خود ضرر بزند

حرام شدن-بی فایده شدن-بی نتیجه شدن

آهوی شیرافکن(چشم محبوب)

جا افتادن-سر جای خود آمدن

 

ژست-طرز حرکت و رفتار شخص

چپه-کجی به یک سمت

 

باک کسی نبودن-اهمیتی ندادن-اعتنایی نداشتن
ترک بیلمز-آدم نادان

زیپو-بی رنگ و رو-بی رمق-رقیق و بی مزه

پس کله ی کسی زدن-کسی را به کاری واداشتن
تعارف دادن-هدیه فرستادن-پیشکش کردن

پای کسی بازشدن به جایی-رفت و آمد کردن کسی به جایی

در آمدن گند کاری-برملا شدن افتضاح پنهان شده

خودکشی کردن-با رنج فراوان کاری را به پایان بردن
چلو صاف کن-آبکش

دست و دل باز-بخشنده-جوانمرد
پیله کردن به کسی-با مزاحمت اصرار و پافشاری کردن به کسی-پاپی کسی شدن

آسمان گرفتن(فراگرفته شدن آسمان با ابر یا مه)
پیچاندن کسی-کسی را گرفتار درد سر کردن-کسی را سوال پیچ کردن
هرماری-ز خوردنی یا نوشیدنی تلخ-کار سخت و دشوار

جا-رختخواب-بستر

بَر و رو-قد و قامت-چهره

به خاک سیاه نشاندن-بدبخت و ذلیل کردن

افت کردن(کاهش یافتن، کم شدن)

آدم استخوان‌دار(کسی که اراده و پشتکار دارد)

دخیل بستن-بستن پارچه ای به ضریح یا سقاخانه به نیت برآمدن حاجتی

از دیوار مردم بالا رفتن-دزدی کردن

چروک انداختن-چین انداختن

اهل و نا اهل-کس و ناکس-نجیب و نانجیب

 
با هم شیر و شکر بودن-نهایت دوستی با هم داشتن

رشته فرنگی-ماکارونی

بازرسی-بررسی و کنترل

باد کردن-به خود بالیدن-مغرور شدن

بی بند و بار-بی قید-بی اعتنا به آداب و رسوم

دلخور شدن-گله مند شدن-ناراضی شدن

 

با پا پس زدن و با دست پیش کشیدن- از بام خواندن و از در راندن

حساب سوخته-بدهی قدیمی

جیبی-قابل گنجاندن در جیب-مربوط به جیب
استخوان در گلو داشتن(رنج و سختی کشیدن)

درد و بلای کسی به جان خوردن-تعبیری تحقیرآمیز برای مقایسه ی دو نفر با یکدیگر که این یکی صفات آن دیگری را نداشته باشد

پشت هم انداز-حقه باز-حیله گر

پنبه توی گوش کردن-غفلت داشتن-هوشیار نبودن

دوم از آن-در ثانی-دوم آن که

از خیر چیزی گذشتن-از چیزی صرفنظر کردن

بال بال زدن-بی قراری کردن-دل واپس بودن

دُز کردن-فروختن چیزی که پیش از آن فروخته شده بوده است

تحت الشعاع قرار دادن-زیر نفوذ و تاثیر قرار دادن

انگار نه انگار(موضوع را نادیده بگیر!، گویی وجود نداشت)

داش مشدی-لوطی محل-آن که غرور جوانی دارد

پا لب گور داشتن-بسیار پیر بودن-در شرف مرگ بودن

پس گردنی-زدن با کف دست به پشت گردن کسی

زهکونی-اردنگی-تیپا

 

پسله خور-آن که نزد دیگران کم می خورد و در نهان بسیار

بیخ گیس ماندن- بیخ ریش ماندن

بازرسی-بررسی و کنترل

افسارگسیخته(سرکش)

 
بستن به ناف کسی-به کسی خوراندن-به کسی نسبت دادن
دست آمدن-به دست آمدن-پیدا شدن-حاصل شدن

ارواح بابات(به هنگام سرزنش برای ناکام شدن در کاری گفته می‌شود)

دندان پر کردن-ترمیم دندان آسیب دیده

آدم نچسب-کسی که جاذبه‌ای ندارد و علاقه دیگران را جلب نمی‌کند

اسکلت‌بندی-طرح‌ریزی-زیرسازی

به سر کسی زدن-ناگهان فکری به سر کسی آمدن-عقل خود را از دست دادن

 

رک حرف زدن-بدون پروا و ملاحظه حرف زدن-صریح و روشن سخن گفتن

آب کردن-جنس نامرغوب را فروختن

از نفس افتادن(بسیار خسته و مانده شدن)
این خط و این نشان(عبارتی تهدیدگونه برای منع کسی از چیزی یا انجام کاری، نگویی که نگفتم.)

خود را شناختن-به حد بلوغ رسیدن

جام زدن-شراب نوشیدن-باده خوردن

زهر چشم از کسی گرفتن-ترساندن-چنان تنبیه کردن که دیگر جرات تکرار خطا نباشد

چَک-سیلی-کشید
حرف شنو-سر به را-مطیع
چشم را درویش کردن-جلوی نگاه خود را گرفتن-نگاه نکردن

خودخور-کسی که غم خود را در دل می ریزد و با کسی در میان نمی گذارد

 
پا منبری-شاگرد روضه خوان
ته و توی چیزی را در آوردن-درباره ی چیزی تحقیق کردن

از ریخت افتادن(تناسب خود را از دست دادن، بی‌جلا و جلوه شدن)

اهل محل(همه‌ی کسانی که در یک محل کار یا زندگی می‌کنند)

 

 

دُم سیاه-نوع مرغوب برنج گیلان-کبوتری که دم سیاه دارد

از هفت دولت آزاد بودن(شاد و آزاد بدون نگرانی از قضاوت دیگران زندگی کردن)

آفتاب گرفتن-زیر آفتاب خوابیدن

 
آش شله‌قلمکار-بی‌نظم و قاعده
راه آمدن-سازش کردن-همراهی کردن

درز-شکاف-محل اتصال یا دوخت

دل پُر داشتن-کینه و دلخوری دیرینه داشتن
ریش گذاشتن-نتراشیدن ریش-ریش بلند کردن

اسباب‌بازی(وسیله‌ی بازی (به‌ویژه برای کودکان))

از آب و گل در آمدن(مراحل اولیه‌ی شکل‌پذیری را پشت سر گذاشتن، بزرگ شدن کودک)

خاطر خواه-عاشق-دل باخته

ارزانی-بخشیدن-دادن

توی مخ کردن-به خاطر سپردن-از بر کردن

چپ دادن-رد کردن

جهان پهلوان-بزرگ ترین پهلوان دنیا-پهلوان جهان

آبشان از یک جوی نرفتن-همداستان شدنشان ممکن نبودن-با هم نساختن
چنبره زدن-حلقه زدن

انداختنی(جنس نامرغوب)

حلیم روغن-هریسه-غذایی از گوشت و گندم و روغن داغ کرده و شکر

دوما-در ثانی-دیگر آن که-دوم آن که

این خط و این نشان(عبارتی تهدیدگونه برای منع کسی از چیزی یا انجام کاری، نگویی که نگفتم.)

پیگرد-پی گیری-تعقیب

برادر خواندگی-ایجاد برادری با دیگری-دوستی بسیار نزدیک و صمیمی

این هلو این هم گلو(مثل آب خوردن، انجام این کار بسیار آسان است)
خر غلت زدن-مانند خر بر خاک غلتیدن

جیب بر-دزدی که در جیب دیگران دست می برد

الیسون و ولیسون(وردی است که برای کسانی که منتظرشان هستند می‌خوانند)

 

چاییدن-سرما خوردن-زکام کردن

ریسه رفتن-احتیار از دست دادن و پیچیدن نفس در گلو بر اثر خنده یا تاثر

به کیشی آمدن و به خیشی رفتن-بی اعتبار و بی ثبات بودن

چیز سرش بشو-آدم چیز فهم

دو دل-مردد-بی تصمیم

 

چرندیات-سخنان بی هوده و مزخرف

جیبی-قابل گنجاندن در جیب-مربوط به جیب

از پا در آوردن(سخت فرسوده و از کار افتاده کردن)

فرمان چرخیدن به سمت چپ در آموزش نظامی

از زبان کسی مو در آمدن-کنایه از فرط تکرار و بی‌نتیجه بودن سخنی است

دور تا دور-گرداگرد-اطراف

انگولک کردن-سر به سر گذاشتن-با انگشت به چیزی ور رفتن-انگشت رساندن

دفتر یادداشت-دفتر ثبت رئوس مطالب که جنبه ی یادآوری دارد

تخم شر-مردم آزار- شرور

زیر ِ گوش-سخت نزدیک-دم دست
جوخه ی اعدام-جوخه ای که محکوم به اعدام را تیرباران می کند
حلال بودی-نگا. حلال به زنده ای
 

تله کاشتن پیش پای کسی-به کسی کلک زدن-کسی را گیر انداختن

چله ی بزرگ-چهل روز میان هفتم دی ماه و شانزدهم بهمن

راه حل آسپرینی-راه حل موقت و غیر اصولی

چین-یک بار درو-بک بار چیدن

در یک جوی نرفتن آب کسی با کسی-همداستان شدنشان ممکن نبودن-با هم نساختن

چه غلط ها !-چه فضولی ها !

پشکل داخل مویز-بی سر و پایی در میان اشخاص دارای عنوان

آب نمک زدن-با شیرین زبانی گفتن

دور دست-جایی دور

دوبلاژ-برگردان گفت و گوی فیلم به زبان دیگر

بازپرس-کسی که از متهم پرس و جو می کند

چشم انداز-منظره

دیم کاری-کشاورزی دیم

افسار کسی را شل کردن-به کسی آزادی کمی دادن

از خر شیطان پایین آمدن(از لجاجت دست برداشتن، از تصمیم نادرستی منصرف شدن)

دست ننه ات درد نکند-به تمسخر به کسی که کار نادرست کرده است می گویند

چنار عباس علی-متلک بد

داریه زنگی-دایره ای دارای سنج های کوچک که چون آن را بنوازند از آن ستج ها آواز بر می آید

تلمبار- تل انبار

زبر-خشن-غیر لطیف

بر افتادن-از کار بر کنار شدن-بی اعتبار شدن
خرابکار-اخلالگر-تروریست

درز و دوز-شکافتن و دوختن-راست و ریس کردن کار

حلیم روغن-هریسه-غذایی از گوشت و گندم و روغن داغ کرده و شکر

 

درز کردن-فاش شدن-آشکار شدن

تک مضراب زدن-سخن ناموافق و ناهنجار گفتن

بدون معطلی-بی درنگ-فورا

پشت رو-وارونه

 

رنگ شدن-گول خوردن
خط خطی شدن اعصاب-خرد شدن اعصاب-خراب شدن اعصاب

 

در هم-به هم آمیخته-سوا نکرده

تلکه بندی-چیزی سرهم بندی شده و آسیب پذیر

حشک شویی-شستن لباس با مواد شیمیایی با کمی یا بدون آب

آی زکی(در مقام ریشخند و تحقیر گفته می‌شود)

راه آمدن-سازش کردن-همراهی کردن

اشک خنک-گریه‌ی ساختگی

آب خنک خوردن(به زندان افتادن)

بد جنس-بد ذات-بد نهاد-فرومایه

چراغ باران-چراغانی

چاله چوله-جای پر از گودال-زمین ناهموار

بانی خیر-نیکوکار-کسی که اثر خیر از خود بجا گذاشته است

 

دو شاخه-چوب دو شاخه ی درخت که کودکان از آن تیرکمان می سازند-رابط میان وسیله ی برقی و پریز برق

تشت کسی از بام افتادن-رسوا شدن-آشکار شدن راز

تفنگ در کردن-تیراندازی با تفنگ

با نگاه کسی را خوردن-با چشم خریدار یا شهوانی به کسی نگریستن
برج زهر مار-بسیار خشمگین-بسیار اندوهناک

چوروک-چین و شکن

افتادن بچه(سقط شدن جنین)
رد کسی را گرفتن-از روی جای پا یا آثار دیگر کسی را دنبال کردن

رب و رسول را یاد کردن-به حد مرگ رسیدن

بر پا شدن-ایجاد شدن

خواربار-ارزاق-خوراک

خودافتاده-عاجز-کسی که موجب بیچارگی خود باشد

دوا شور-شستن فرش با نوعی دوای جلا دهنده

آفتاب چریدن(بی‌کار بودن، چیزی برای خوردن نداشتن)

به گُه خوردن افتادن-با خفت از کرده ی خود پشیمان شدن

خیک باد-باد کرده-شکم آورده-آبستن

 

دمه گیر-خفه کننده-نفس گیر
بنده منزل-خانه ی من
حساب خرده-اختلاف کوچک-خرده حساب-بدهکاری مختصر

خواب نامه-کتابی که در آن تعبیر خواب ها نوشته شده است
آواز خر در چمن-آواز ناخوش و گوش‌خراش

دست دوم-کار کرده-مستعمل

دست نماز-وضو
خواب به سر شدن-نگا. خواب به خواب شدن

 

دست به آب-داشتن ادرار-دستشویی-توالت

 

دُم کلفت-پول دار-مقتدر

از جایی آب خوردن-ناشی از چیزی بودن
بالا کشیدن-مال کسی را به ناحق خوردن

 

دسته دیزی-قوم و خویش دور
برادر زن-برادرِ زن هر مرد
 

خنزرپنزری-کسی که چیزهای خرده ریزه و کم بها می فروشد

اهل هیچ فرقه‌ای نبودن(به کارها و چیزهایی که ناباب شمرده می‌شوند معتاد نبودن)

آتش‌پا-فرز و چالاک-بی قرار

چاق بودن غلیان-آماده بودن غلیان

تک خال-به ترین در میان هم ردیف های خود

به حساب-مثلا-یعنی

چرک و خون-چرک آلوده به خون